Αυχενικό Σύνδρομο και Φυσικοθεραπευτική Αποκατάσταση

Τι είναι το αυχενικό σύνδρομο;

Κατ’ αρχήν θα θέλαμε να διευκρινίσουμε ότι ο όρος «αυχενικό σύνδρομο», αν και χρησιμοποιείται πολύ συχνά, ΔΕΝ είναι δόκιμος ιατρικός όρος, δεν αναφέρεται με αυτό το όνομα στην ξένη βιβλιογραφία και δεν αντιστοιχεί σε συγκεκριμένη ιατρική πάθηση. Μιλώντας αυστηρά επιστημονικά καλό είναι να αποφεύγεται. Στο άρθρο αυτό θα χρησιμοποιήσουμε εκτενώς τον σωστό όρο ‘πόνος στον αυχένα’ (neck pain).

Ο όρος «αυχενικό σύνδρομο» αναφέρεται σε μια ομάδα ενοχλήσεων γύρω από τον αυχένα, πού μπορεί να περιλαμβάνει αυχεναλγία (πόνο), δυσκαμψία, αντανακλώμενο πόνο σε άλλα σημεία του σώματος, νευραλγία, ή και μη μυοσκελετικό πόνο όπως πονοκέφαλο, και ζάλη. Ο όρος χρησιμοποιείται συχνά καταχρηστικά, από ειδικούς και μη, για να περιγράψει χρόνια μη ειδικά ενοχλήματα από τον αυχένα ή κάθε ενόχληση που εντοπίζεται στον αυχένα.

Σημεία-Κλειδιά για το αυχενικό σύνδρομο

1. Όλα τα συμπτώματα που αναφέραμε πιο πάνω, ανεξάρτητα από την αιτία τους, ονομάζονται αυχενικό σύνδρομο. Η αιτιολογία όμως ποικίλει από περιστατικό σε περιστατικό.
2. Ο όρος αυχενικό σύνδρομο ΔΕΝ χαρακτηρίζει συγκεκριμένες αλλοιώσεις των οστικών δομών του αυχένα αν και συχνά κάποιες τέτοιες (π.χ. κήλη δίσκου αυχένος) δίνουν συμπτωματολογία που χαρακτηρίζει το αυχενικό σύνδρομο
3. Σύμφωνα με στατιστικές αναφορές υπολογίζεται πως περίου 1.000.000 Έλληνες πάσχουν από αυχενικό. Κάποιες μελέτες μάλιστα ανεβάζουν το ποσοστό αυτό στο 30% του πληθυσμού! Από αυτούς, οι μισοί περίπου έχουν σοβαρό πρόβλημα.
4. Οι γυναίκες εμφανίζουν πολύ πιό συχνά αυχενικό (2-4 φορές) σε σχέση με τους άνδρες.
5. Στην συντριπτική πλειονότητα ΟΛΕΣ οι καταστάσεις πόνου στον αυχένα, οποιασδήποτε αιτίας, συνοδεύονται από άγχος.
6. Ο πόνος στον αυχένα μπορεί να ΜΗΝ έχει μυοσκελετικά αίτια. Μία ευρεία ποικιλία τοπικών ή και συστημικών νοσημάτων (π.χ. κήλη, νεοπλάσματα, φλεγμονές), μπορεί να προκαλέσει πόνο στον αυχένα.
7. Συχνά ως αίτιο του αυχενικού συνδρόμου αναφέρεται η «ψύξη» ή το «νευροκαβαλίκευμα»! Και οι δύο όροι, όπως και το ίδιο το «αυχενικό σύνδρομο», είμαι αμιγώς …ελληνικοί, άκρως παραπλανητικοί και – φυσικά – δεν αναφέρονται στην επιστημονική ορολογία. Στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν παρατεταμένο μυϊκό σπασμό ποικίλης αιτιολογίας που προκαλεί πόνο και δυσκαμψία.
8. Τα πραγματικά αίτια του αυχενικού συνδρόμου αριθμούν περί τα 80 ως 100! Το συχνότερο αίτιο πόνου στον αυχένα είναι η κήλη δίσκου αυχένος Α5-Α6. Σε άτομα 30 ετών έχει ήδη δισκοκήλη το 20%, σε άτομα 50 ετών έχει δισκοκήλη το 90%, και από εκεί και πάνω έχουν σχεδόν όλοι. Η δισκοκήλη αυχένος όμως ΔΕΝ δίνει πάντα συμπτωματολογία!
9. Στις πιο συχνές αιτίες του αυχενικού συνδρόμου περιλαμβάνονται η κακή στάση του σώματος, η καθιστική ζωή, η πολύωρη παραμονή μπροστά στο computer, επαγγελματικές δραστηριότητες που προκαλούν αυξημένη δόνηση (π.χ. χειρισμός κομπρεσέρ), γυμναστικές δραστηριότητες που δεν γίνονται σωστά (π.χ. χρήση βαρών χωρίς προθέρμανση, ακατάλληλα υποδήματα), το άγχος, η υπερκατανάλωση καφέ και αναψυκτικων (κυρίως ποτών με υποκατάστατα ζάχαρης), ο κάπνισμα, η πτωχή σε ασβέστιο διατροφή και άλλες σύγχρονες βιομηχανικές συνήθειες.
10. Ένα ολοκληρωμένο φυσικοθεραπευτικό πρόγραμμα αποτελεί τη βέλτιστη θεραπευτική μέθοδο του συνδρόμου. Σύμφωνα με μελέτες, η σωστή φυσικοθεραπεία υπερτερεί οποιασδήποτε χειρουργικής ή φαρμακευτικής παρέμβασης και πολύ συχνά μπορεί να προλάβει μια επεμβατική αντιμετώπιση. Στο φυσικοθεραπευτικό σχήμα μπορεί να περιλαμβάνονται, κατά περίπτωση, τεχνικές όπως κινητοποίηση (mobilization) και χειρισμοί (manipulation) στα πλαίσια μιας Χειροθεραπευτικής αντιμετώπισης (Manual Therapy) αλλά και διατάσεις, μαλάξεις, ειδικές ασκήσεις, διαμαγνητική θεραπεία, βελονισμό ή ακόμα και Υδροκινησιοθεραπεία σε πιο σοβαρές περιπτώσεις.

Αναλυτικά – Πόνος στον αυχένα

Ο πόνος στον αυχένα αναφέρεται σε ένα δυσάρεστο αίσθημα στο πίσω μέρος του λαιμού – ή αλλιώς στην άνω περιοχή της σπονδυλικής στήλης, ακριβώς κάτω από το κεφάλι. Όταν επηρεάζονται ορισμένα νεύρα, ο πόνος μπορεί να επεκταθεί και πέρα από το πίσω μέρος του λαιμού σε περιοχές όπως η άνω πλάτη, ο ώμος ή ακόμα και ο βραχίονας.

Ο πόνος στον αυχένα μπορεί να προκληθεί από ξαφνικό τραύμα όπως πτώση, αθλητικό τραυματισμό ή τροχαίο ατύχημα ή από μακροχρόνια προβλήματα στην σπονδυλική στήλη. Επίσης πόνο στον αυχένα μπορούν να προκαλέσουν και υποκείμενα νοσήματα όπως αιμοσφαιρινοπάθειες, μεταβολικές διαταραχές (π.χ. αιμοχρωμάτωση), διαταραχές σακχάρου, νεοπλασίες, κ.α. Σε τέτοιες περιπτώσεις το αυχενικό σύνδρομο ονομάζεται δευτεροπαθές – σε αντιδιαστολή με το ιδιοπαθές στο οποίο η αιτία βρίσκεται στις αυχενικές μυοσκελετικές δομές.

Ο πόνος στον αυχένα επηρεάζει συχνότερα τους ενήλικες ηλικίας 30 έως 50 ετών. Μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες είναι πολύ πιο πιθανό να υποφέρουν από πόνο στον αυχένα σε σχέση με τους άνδρες. Σε προσθήκη και επανάληψη των όσων αναφέραμε πιο πάνω, η κακή στάση του σώματος, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η επαναλαμβανόμενη ανύψωση αντικειμένων, η εργασία γραφείου και υπολογιστών αλλά και η συμμετοχή σε αθλητική δραστηριότητα χωρίς σωστή επιτήρηση είναι όλοι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη πόνου στον αυχένα.

Η λάθος στάση σώματος κατά την εργασία σε υπολογιστή μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην ανάπτυξη αυχενικού συνδρόμου. Στην ΧΕΙΡΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ συνιστούμε ισχυρά την εργασία σε όρθια θέση, με ειδικά ανατομικά παπούτσια και standing desk.

Άτομα με πόνο στον αυχένα μπορεί να έχουν δυσκολία στην εκτέλεση δραστηριοτήτων όπως στην εργασία τους, στην οδήγηση, σε συμμετοχή σε σπορ ή ακόμα και απλά να δυσκολεύονται να στρίψουν το κεφάλι. Η συντριπτική πλειονότητα των επεισοδίων πόνου στον αυχένα δεν απαιτεί χειρουργική επέμβαση και ανταποκρίνεται μάλιστα καλύτερα σε ένα ολοκληρωμένο και σωστό πρόγραμμα φυσικοθεραπείας.

Ο ειδικευμένος φυσικοθεραπευτής θα σχεδιάσει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα θεραπείας που στόχο θα έχει την μυοσκελετική αποκατάσταση της αυχενικής ζώνης που επακόλουθα θα μειώσει σημαντικά ή θα εξαλείψει πλήρως τον πόνο και θα επαναφέρει το πλήρες εύρος της κανονικής κίνησης.

Πώς γίνεται αισθητός;

H «ποιότητα» του πόνου (το πως αντιλαμβάνεται κανείς την αίσθηση του πόνου) στον αυχένα μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο. Συνήθως ο πόνος περιγράφεται ως:

• Αιχμηρός
• Διαξιφιστικός
• Θαμπός/Μουντός
• Πόνος που πάλλεται σαν αίσθηση φλέβας
• Μυρμήγκιασμα

Σημεία και Συμπτώματα

Ο τύπος και η θέση των συμπτωμάτων εξαρτώνται από τον ιστό ή τη δομή που επηρεάζεται και τη σοβαρότητα του τραυματισμού.

Το αυχενικό σύνδρομο μπορεί να προκαλέσει οποιοδήποτε από τα ακόλουθα σημεία:

• Αδυναμία κάμψης ή περιστροφής του λαιμού
• Δυσκολία στην ανύψωση του κεφαλιού
• Δυσκολία στο να κοιτάξει κανείς πάνω από τον ώμο του
• Αδύναμοι μύες του βραχίονα και του ώμου
• Μυικοί σπασμοί

Επίσης μπορεί να εμφανίσει οποιοδήποτε από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Πόνος στον αυχένα, στην πλάτη, στους ώμους, στους βραχίονες ή στις παλάμες
• Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στον αυχένα, τους ώμους, στους βραχίονες ή στις παλάμες
• Αδυναμία στα χέρια
• Αυξημένος πόνος κατά το βήχα, το φτέρνισμα, όταν προσπαθείτε να φτάσετε κάτι ή όταν κάθεστε
• Αδυναμία να στέκεστε σε ευθεία ή να κάθεστε σε ευθεία
• Δυσκαμψία όταν προσπαθείτε να κινηθείτε, ή αίσθημα “κολλήματος” σε μια θέση, όπως π.χ. με το κεφάλι να κλίνει προς τα πλάγια
• Σφιχτοί μύες
• Πονοκέφαλοι
• Αδυναμία παραμονής σε μία θέση για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως καθιστός ή όρθιος, λόγω πόνου
• Πόνος που είναι χειρότερος το πρωί ή τη νύχτα
• Δυσκολία στον ύπνο λόγω πόνου

Επίσης ο πόνος στον αυχένα που προκαλείται από ερεθισμένα νεύρα μπορεί να εκτείνεται στην άνω πλάτη, τις ωμοπλάτες, τους ώμους και σε μερος η όλο το άνω άκρο εως και τα ακροδάχτυλα. (Αυτή η κατάσταση συνήθως οφείλεται σε ερεθισμό της ριζας του νεύρου και ονομάζεται «ριζοπάθεια» η «ριζιτιδα» αναλογως εάν ειναι σε «χρόνιο» στάδιο η «οξεία φάση» αντιστοίχως).

Πως γίνεται η φυσικοθεραπευτικη αξιολόγηση;

Ο φυσιοθεραπευτής σας θα πραγματοποιήσει μια διεξοδική εξέταση που περιλαμβάνει τη λήψη του ιστορικού υγείας σας.

Θα σας ρωτήσει λεπτομερείς ερωτήσεις σχετικά με τον πόνο ή τον τραυματισμό σας, όπως:

• Πώς και πότε ξεκίνησε ο πόνος;
• Τι είδους δυσφορία αισθάνεστε και πού την αισθάνεστε;
• Σε ποια ώρα της ημέρας είναι χειρότερος;
• Τι δεν μπορείτε να κάνετε τώρα στην καθημερινή σας ζωή λόγω του πόνου;

Ο φυσιοθεραπευτής σας θα κάνει επίσης εξετάσεις στο σώμα σας για να εντοπίσει σωματικά προβλήματα, όπως:

• Δυσκολία κίνησης
• Αδυναμία ή σφίξιμο στους μυς
• Απώλεια αίσθησης δέρματος (μούδιασμα) σε ορισμένες περιοχές
• Απώλεια αντανακλαστικών
• Ακαμψία στις αρθρώσεις
• Κακή στάση του σώματος
• Δυσκολία στο περπάτημα

Εάν ο φυσικοθεραπευτής σας εντοπίσει κάποιο από τα παραπάνω προβλήματα, η φυσικοθεραπεία μπορεί να ξεκινήσει αμέσως για να σας βοηθήσει να φτάσετε σύντομα στην αποκατάσταση και να επιστρέψετε στις κανονικές σας δραστηριότητες.

Φυσικοθεραπεία – Η βέλτιστη θεραπευτική αντιμετώπιση

Πολλές έρευνες αποδεικνύουν ότι η φυσικοθεραπεία είναι μια πολύ καλύτερη θεραπευτική μέθοδος σε σχέση με τη χειρουργική επέμβαση ή τη φαρμακευτική αγωγή (όπως τα οπιοειδή φάρμακα) για την ανακούφιση των περισσότερων περιπτώσεων αυχενικού συνδρόμου. Στις περισσότερες περιπτώσεις μάλιστα ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα φυσικοθεραπειών μπορεί να αποτρέψει την ανάγκη για χειρουργική επέμβαση ή φαρμακευτική αγωγή εντελώς.

Ακόμα και στις σπάνιες περιπτώσεις πόνου στον αυχένα όπου απαιτείται χειρουργική επέμβαση για την ανακούφιση της πίεσης στο νεύρο ή στον νωτιαίο μυελό, η φυσικοθεραπεία μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο στην χειρουργική αποκατάσταση. Μπορεί να σας βοηθήσει να ανακτήσετε την κίνηση και τη δύναμή σας πιο γρήγορα από ό,τι θα μπορούσατε μόνοι σας και να σας βοηθήσει να επιστρέψετε στις καθημερινές σας δραστηριότητες το συντομότερο δυνατό.

Σε κάθε περίπτωση, ο φυσικοθεραπευτής σας θα συνεργαστεί μαζί σας για να σχεδιάσει ένα απόλυτα εξατομικευμένο πρόγραμμα θεραπείας που θα επιταχύνει την ανάρρωσή σας, συμπεριλαμβανομένων ασκήσεων και θεραπειών που μπορείτε να κάνετε στο σπίτι. Η φυσικοθεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει να επιστρέψετε στον κανονικό τρόπο ζωής και τις δραστηριότητές σας σύντομα.

Ο χρόνος που απαιτείται για την πλήρη αποκατάσταση κάθε πάθησης ποικίλλει, αλλά ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα φυσικής θεραπείας μπορεί να είναι αποτελεσματικό και αποδοτικό και να βοηθήσει στην εξάλειψη του πόνου στον αυχένα μέσα σε λίγες εβδομάδες.

Τι περιλαμβάνει ένα ολοκληρωμένο φυσικοθεραπευτικό πρόγραμμα;

Ένα σωστό φυσικοθεραπευτικό πρόγραμμα πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες του ασθενούς αλλά και στις αιτίες του συνδρόμου. Συνήθως περιλαμβάνει μια ποικιλία θεραπευτικών τεχνικών – παθητικών και ενεργητικών – , ασκήσεις ευελιξίας και ενδυνάμωσης αλλά και συμβουλές που μπορείτε να εφαρμόσετε στο σπίτι.

Το εκάστοτε πρόγραμμα αποκατάστασης στοχεύει συνήθως στα ακόλουθα σημεία:

• Μείωση του πόνου και της ακαμψίας
• Βελτίωση του εύρους κίνησης του κεφαλιού και του λαιμού
• Ανάπτυξη ενδυνάμωσης του αυχένα και των υποστηρικτικών μυών του
• Ανάπτυξη στρατηγικών και συνηθειών για την αποτροπή της επανάληψης του πόνου

Ακόμα κι στις σπάνιες περιπτώσεις που ο πόνος δεν μπορεί να εξαλειφθεί πλήρως, η φυσιοθεραπεία μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της στάσης του σώματος και της λειτουργίας του αυχένα στις καθημερινές κινήσεις.

Τεχνικές

Στις θεραπευτικές τεχνικές η Χειροθεραπευτική (Manual Therapy – γνωστή και ως Χειροθεραπεία ή Ορθοπεδική Χειροθεραπεία) αποτελεί μια ιδιαίτερα αποτελεσματική επιλογή. Η θεραπευτική αυτή τεχνική περιλαμβάνει

• Μάλαξη, στην οποία ασκείται πίεση στους μαλακούς ιστούς του σώματος, όπως οι μύες.
• Κινητοποίηση, στην οποία χρησιμοποιούνται αργές, υπολογισμένες κινήσεις για περιστροφή, έλξη ή απώθηση οστών και αρθρώσεων.
• Χειρισμούς, όπου εφαρμόζονται παθητικές κινήσεις υψηλής ταχύτητας εντός του ανατομικού του ορίου της άρθρωσης με σκοπό την αποκατάστασης της βέλτιστης κίνησης της άρθρωσης και τη μείωση του πόνου.
  Σύμφωνα με μελέτες ο συνδυασμός ασκήσεων με χειροθεραπεία αποτελεί έναν εξαιρετικά καλό συνδυασμό για τη θεραπεία του αυχενικού συνδρόμου.

Άλλες τεχνικές μπορεί να περιλαμβάνουν βελονισμό (Ηλεκτροβελονισμό, Ξηρά Βελόνη (Dry Needling), ή Ωτική Νευροτροποποίηση), υδροκινησιοθεραπεία, ηλεκτροδιεγέρσεις, έλξεις, κ.α.

Διόρθωση γενικότερων μυοσκελετικών ανισορροπιών

Πολύ σημαντικά στοιχεία ενός φυσικοθεραπευτικού προγράμματος επίσης είναι η διόρθωση μακροχρόνιων προβληματικών συνηθειών όπως η κακή στάση σώματος και κεφαλιού. Για παράδειγμα υπολογίζεται ότι 2,5 εκατοστά πρόσθιας θέσης του αυχένα (σε σχέση με την ουδέτερη) μπορεί να επιβαρύνει ως και με 5 κιλά την αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Εύκολα καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι, εάν ο μέσος όρος βάρους του κεφαλιού είναι μεταξύ 10 και 12 κιλών, μόλις 2 ή 5 εκατοστά λάθος θέσης του κεφαλιού μπορεί να διπλασιάσει ή να τριπλασιάσει το φορτίο στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης.

Μακροχρόνιες συνήθειες επηρρεάζουν σημαντικά την εξέλιξη του αυχενικού συνδρόμου. Για παράδειγμα λάθος θέση του κεφαλιού μπορεί να διπλασιάσει ή να τριπλασιάσει το φορτίο στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης.

Τέτοιες παθογόνες συνήθειες συχνά προέρχονται από προβλήματα στο σώμα σε περιοχές μακριά από τον αυχένα (π.χ. μέση). Ο ειδικός φυσικοθεραπευτής θα διαπιστώσει τέτοια «απομακρυσμένα» προβλήματα και θα επιλέξει συγκεκριμένες ασκήσεις και τεχνικές για την επαναφορά τους στην υγιή ισορροπία

Ασκήσεις ευελιξίας, ενδυνάμωσης και αντοχής

Συχνά το αυχενικό σύνδρομο προκαλεί μια χρόνια δυσαρμονία στους εμπλεκόμενους μυς. Κάποιοι επιμηκύνονται ενώ κάποιοι άλλοι βραχύνονται. Κάποιοι βρίσκονται σε μόνιμη σύσπαση ενώ κάποιοι άλλοι σε χάλαση (χαλάρωση).

Ο ειδικός φυσικοθεραπευτής θα διαπιστώσει την κατάσταση των μυών και θα σας διδάξει ασκήσεις διατάσεων ή ενδυνάμωσης που μπορείτε να εκτελέσετε στο σπίτι. Κάποιες από τις ασκήσεις απαιτούν πολύ συγκεκριμένες στάσεις σώματος για την ορθή εκτέλεσή τους οπότε είναι σημαντικό να παρακολουθείται η εκτέλεσή τους κατά τη διάρκεια των φυσικοθεραπειών σας.

Η μυϊκή ανισορροπία μπορεί να προκαλέσει μια κατάσταση που λέγεται ευθειασμός του αυχένα. Ο αυχένας είναι κατασκευασμένος εκ φύσεως ώστε να διατηρεί μία φυσιολογική λόρδωση (καμπυλότητα). Όταν η καμπυλότητα αυτή διαταραχθεί, όταν παρουσιαστεί δηλαδή ευθειασμός, οι τάσεις στην σπονδυλική στήλη αυξάνονται και το αυχενικό σύνδρομο επιδεινώνεται.

Για παράδειγμα η «ενίσχυση ή σταθεροποίηση του πυρήνα» είναι μια πολύ συχνά χρησιμοποιούμενη άσκηση για πολλές περιπτώσεις διαταραχών συμπεριλαμβανομένου και του αυχενικού συνδρόμου. Στοχεύει στην αποκατάσταση της δύναμης και του συντονισμού των μυών γύρω από τη σπονδυλική στήλη καθώς και στην επαναφορά της σωστής στάσης σώματος.

Αν και μια πρώτη ανάγνωση η αντοχή δεν φαίνεται να διαδραματίζει κάποιο ρόλο στην υγεία του αυχένα, η γενικότερη υγεία του οργανισμού αλλά και η κατάσταση των μυών όλου του σώματος εξαρτάται σημαντικά από την μυϊκή αντοχή. Αερόβιες ασκήσεις και ένα πρόγραμμα άθλησης κατάλληλο για την περίπτωσή σας θα σας βοηθήσει να επανακτήσετε την αντοχή σας στα επίπεδα πριν την έναρξη του αυχενικού συνδρόμου ή και σε καλύτερα.

Τέλος, συμβουλές για την καθημερινότητά σας, όπως η σωστή μέθοδος για την ανύψωση αντικειμένων ή η σωστή θέση για να κάθεστε, θα αποτελέσουν την απαρχή νέων συνηθειών που θα αποτρέψουν την επανεμφάνιση του συνδρόμου.

Η στάση του ύπνου είναι καθοριστική για την θεραπεία του αυχενικού συνδρόμου. Για παράδειγμα ο ύπνος μπρούμυτα, καθώς και ο ύπνος σε καναπέ θα πρέπει να αποφεύγονται!